Hội chứng người đỏ (Red Man Syndrome - RMS) là một phản ứng phụ phổ biến liên quan đến việc sử dụng vancomycin - một kháng sinh glycopeptid mạnh thường được sử dụng để điều trị các nhiễm khuẩn nghiêm trọng do vi khuẩn Gram dương. Đặc biệt là khi những vi khuẩn này đã đề kháng với các loại kháng sinh khác như methicillin (như trong trường hợp của Staphylococcus aureus kháng methicillin - MRSA). RMS thường xuất hiện dưới dạng phản ứng dị ứng không đặc hiệu, gây ra bởi sự giải phóng nhanh chóng histamine vào máu.

1. Nguyên nhân gây ra RMS do vancomycin
Nguyên nhân chính gây ra hội chứng người đỏ là sự giải phóng histamine từ các tế bào mast trong cơ thể, thường liên quan đến tốc độ truyền vancomycin quá nhanh. Khi vancomycin được truyền vào cơ thể với tốc độ cao hơn 10-15 mg/phút, sự giải phóng histamine tăng lên đáng kể, dẫn đến các triệu chứng của hội chứng người đỏ.
Một số yếu tố khác như liều lượng vancomycin lớn, nồng độ thuốc trong máu cao, và cơ địa nhạy cảm cũng có thể tăng nguy cơ gây ra RMS. Mặc dù đây là một phản ứng giả dị ứng (không phụ thuộc vào hệ thống miễn dịch đặc hiệu), nhưng nó vẫn gây ra các triệu chứng khó chịu và có thể khiến bệnh nhân  hoang mang, lo lắng.

2. Triệu chứng của hội chứng người đỏ
RMS thường biểu hiện qua một số triệu chứng dễ nhận biết, bao gồm:
- Đỏ bừng da, đặc biệt ở mặt, cổ, ngực và cánh tay.
- Ngứa, phát ban (mề đay).
- Nóng rát hoặc cảm giác như kim châm.
- Hạ huyết áp nhẹ, chóng mặt hoặc có thể ngất xỉu.
- Khó thở, mặc dù hiếm khi xảy ra.
Các triệu chứng này thường xuất hiện trong hoặc ngay sau khi truyền vancomycin. Trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng sẽ biến mất sau khi ngừng truyền hoặc giảm tốc độ truyền.

 

Triệu chứng hội chứng người đỏ (Red man syndrome -RMS) do vancomycin

3. Cách phòng ngừa và xử lý hội chứng người đỏ
Phòng ngừa RMS thường tập trung vào việc điều chỉnh tốc độ truyền vancomycin. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:
- Giảm tốc độ truyền: Nên truyền vancomycin với tốc độ chậm, khoảng 1g vancomycin trong 60-90 phút để tránh sự giải phóng đột ngột của histamine.
- Sử dụng thuốc kháng histamine: Có thể sử dụng các thuốc kháng histamine như diphenhydramine (dimedrol) để giảm nguy cơ giải phóng histamine quá mức trước khi truyền vancomycin (trong các trường hợp cần truyền vancomycin tốc độ nhanh hơn)
- Điều chỉnh liều lượng: Đảm bảo liều lượng vancomycin phù hợp với cân nặng và chức năng thận của bệnh nhân, tránh nồng độ thuốc trong máu quá cao.
Nếu bệnh nhân xuất hiện RMS trong quá trình điều trị, việc xử lý sẽ bao gồm:
- Ngừng truyền vancomycin ngay lập tức.
- Sử dụng thuốc kháng histamine nếu cần thiết.
- Khi các triệu chứng đã được kiểm soát, có thể thử truyền lại với tốc độ chậm hơn sau khi đã chuẩn bị tốt cho bệnh nhân.

4. Kết luận
Hội chứng người đỏ do vancomycin là một phản ứng phụ (ADR) tương đối phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và xử lý hiệu quả bằng cách điều chỉnh tốc độ truyền và sử dụng các thuốc kháng histamine nếu cần. Dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng RMS có thể gây khó chịu và lo lắng cho bệnh nhân, vì vậy việc nhận diện và xử lý kịp thời là rất quan trọng.
Việc theo dõi và điều chỉnh phù hợp trong quá trình truyền vancomycin sẽ giúp hạn chế tối đa nguy cơ xảy ra RMS, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn nghiêm trọng.

Biên soạn: Ds.Cao Ngọc Hải - Khoa Dược TTYT Tam Nông

Tài liệu tham khảo:
https://www.medicines.org.uk/emc/product/8759/smpc#gref
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC270616/
https://doseme-rx.com/vancomycin/articles/red-man-syndrome